«ERC» жобасы: Қазақстан стратегиялық металл алпауытына айнала ма?
(Суреттер: microelement.ru, digitalbusiness.kz, kapital.kz)
ӘЛЕМДІК НАРЫҚТАҒЫ ТРЕНД – СИРЕК МЕТАЛЛ САУДАСЫ
«Қазақстан азаматы ретінде өз еліме, ұлттық экономикаға инвестиция салуға басымдық беремін», - деген Шухрат Ибрагимовтің тың бастамалары Қазақстан үкіметіне ұнаған секілді.
«ЕRG» директорлар кеңесінің төрағасы Шухрат Ибрагимов жуырда қолға алған жаңа жобасы Қазақстанды стратегиялық сирек металлдің державасына айналдыруы әбден мүмкін. Бұл – келер жылы Қазақстан боксит рудасынан галлий өндірмек.
Сарапшылардың пікірінше, бұл әлемдік нарықты үлкен сұранысқа ие стратегиялық маңызды сирек металл саналады. Ол инновациялық өнімдерде, электронды чиптер, суперкомпьютер мен реакторларда қолданылады.
Ал «ERG-дің» жоспары бойынша Қазақстан жылына 15 тонна галлий шығара алатын дәрежеге жетсе – Қазақстан сирек металл өндірісінде әлемдік алпауытқа айналып шыға келмек. АҚШ президенті Дональд Трамп қалыптастырған трендтің бірі – қазір әлемде сирек мателл саудасының бәсі күшейіп тұр. Ал Қазақстанның бұл саудадағы потенциалы өзгелерден көшілгері.
Осыны білген «ERG» Қазақстанда галлий өндіретін кәсіпорынға 10 млрд теңгеден астам инвестиция салуды жоспарлап отыр.
ТОҚАЕВТЫҢ ТАПСЫРМАСЫ
Мемлекет басшысының «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында айтылған тапсырмаларды жүзеге асыру аясында Үкімет экономика саласын әртараптандыру, отандық өндірісті қолдау және оффтейк-келісімшарттар тетігін толық іске қосу бағытында бірқатар нақты шараларды қолға алды. Осының нәтижесінде жыл басынан бергі алты айдың қорытындысы бойынша өңдеу өнеркәсібінде өсім байқалып, жалпы көрсеткіш 105,1%-ды құрады. Бұл сектор қазіргі таңда ЖІӨ-ге қосқан үлесі бойынша тау-кен өндірісі мен саудадан кейінгі үшінші орынды иеленіп отыр.
Біздің ел осыған дейін шикі кен өнімдерін сатып, содан түскен пайданы игіліктеніп келді. Ал осы үрдіске енді жаңа леп қосылды. Қазақстан енді өзінде бар табиғи байлықты өңдеуді қолға алады. Бұл жұмысты алғашқылардың бірі болып «ERG» компаниясы бастап кетті.
Қазақстан боксит кенінен галлий өндіруді қолға алмақ. Бүгінде бұл сирек металлдың негізгі өндірушісі әрі әлемдік нарықтағы монополисі – Қытай. Алайда, егер «ERG» компаниясының жоспары жүзеге асса, онда еліміз осы металл бойынша әлемдегі екінші орынға шықпақ. Осы ретте біз сарапшыларға сұрау салып, пікір білдік.
ЕЛ ЭКОНОМИКАСЫ ҮШІН ҮЛКЕН СЕРПІЛІС!
Нұрболат Нышанбаев, сарапшы PhD:
– Менің ойымша, Қазақстанның галлий өндірісіне бет бұруы – стратегиялық дамуы үшін аса маңызды қадам. Сирек кездесетін металдарды өңдеу, өндіріске алып келу, болашақта ел экономикасы мен халықаралық беделіне елеулі ықпал етеді. Табиғатта сирек кездесетін бұл металл бүгінде – чиптер, суперкомпьютерлер, реакторлар, спутниктер мен әскери өнімдерде кеңінен сұраныста. Қазір бұл нарықты Қытайлық компаниялар толық дерлік бақылауда ұстап отыр. «ERG» компаниясы жылына 15 тонна галлий өндірсе, Қазақстан Қытайдан кейінгі екінші ірі өндіруші атануы ықтимал деп ойлаймын.
«ERG» компаниясының Қазақстанға бет бұрып, 10 миллиард теңгеден астам инвестициямен жаңа зауыт ашуы – ел экономикасы үшін үлкен серпіліс алып келетіні айқын. Бұл үрдіс тек өндіріс көлемін ғана емес, сонымен қатар еліміздің технологиялық әлеуетін арттырумен жалғасын табуы тиіс. Бұл өзге де, Қазақстан арқылы капиталын қалыптастырған компанияларға үлгі болуы тиіс.
«ERG» - МОНОҚАЛАЛАРДЫ САҚТАП ТҰР...
Айбар Олжаев, қаржыгер, сарапшы:
– Бізге экономика саласында жаңа бағыттар ашу керек. Оның ішінде елімізде сирек металдардың болашағы бары анық. Оны игеріп, пайдалансақ көптеген сирек металдар алуға болады. Бұл жұмыс енді басталып жатыр ғой. Мысалы, «ERG» галлий өндіруді қолға алмақ. Менің ойымша, бұл жақсы бастама. Осындай кезде жоғары технологиялық өндірісті жолға қойсақ, алдағы болашағымызға кепіл жасар едік.
«ERG» – еліміздегі алпауыт компанияның бірі, түрлі-түсті металдар өндіретін бұл компанияның құрамына «Саколов-Сарыбай», «ҚазПром», «Қазақстан-Аллюминий» сияқты үлкен өндірістер кіреді. Оның үстіне бұл компанияның 20 мыңнан астам жұмысшысы бар. Еліміздегі моноқалалардағы тұрғындарды тек қана «ERG» жұмыспен қамтамасыз етеді. Сондықтан бұның стратегиялық маңызы жоғары. Шухрат Ибрагимовтің бұл саясаты еліміздегі өндірісті күшейту үшін аса маңызды деп ойлаймын. Ол басшылыққа келгелі «ERG» біздің экономикамызға оң ықпал бере бастады.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТҰРҒЫДА ҒАНА ЕМЕС, ГЕОСАЯСИ ЖАҒЫНАН ДА МАҢЫЗДЫ
Жанат Момынқұлов, саясаттанушы:
– Қазақстанның тау-кен саласы халықаралық ірі ойыншылардың назар аударуда. «ERG» 2023 жылы 20 миллион АҚШ долларын инвестициялап, 2026 жылы галий өндіретін зауыт ашуды жоспарлап отыр. Бұл металл боксит кенінен қосалқы өнім ретінде алынатын болып, негізінен ЕҚЫҰ елдеріне жеткізіледі. Галлий, әсіресе жартылай өткізгіштер мен радиолокациялық жүйелерде қолданылатын маңызды сирек элемент, АҚШ пен Еуроодақта «стратегиялық маңызды минерал» ретінде саналады. Қытайдың сауда соғысының салдарымен галлий мен басқа да стратегиялық материалдардың экспортын шектеуі, әсіресе АҚШ-тың жоғары технологиялық салаларында тәуелділікті арттырып, жаңа жеткізушілер іздеуді қажет етті. «ERG» жобасы осы сұранысты қанағаттандыру мақсатында, Қытайдан тәуелсіз түрде әлемдегі екінші қуат көзі бола алады.
«ERG» компаниясы Қазақстанда галлий өндіруді «Аллюминий Қазақстан» зауыты негізінде бастауы мүмкін. Бұл бұрыннан бергі инфрақұрылым арқылы қосымша шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. Жобаның көлемі жылына 15 тоннаға дейін жетіп, Қазақстанның әлемдік нарықтағы орнын нығайтады. Сонымен қатар, бұл жоба Қазақстанның «жаңа мұнай» болып саналатын стратегиялық минералдар өндірісін дамыту бойынша ұлттық стратегиясының бір бөлігін құрамақ.
Бұл бастама Ақорда үшін тек экономикалық тұрғыда ғана емес, геосаяси жағынан да маңызды. Қазақстан «ERG» жобасы арқылы Батыс елдері үшін сенімді стратегиялық серіктеске айналып, сонымен қатар, халықаралық нарықтарға, өндіріс тізбегіне галлий жеткізушісі ретінде интеграцияланып, танылуға мүмкіндік алады. Қазіргі уақытта Қазақстан үшін бұл тек нарықтағы орнын нығайту емес, әлемдік ресурстық бәсекеде маңызды рөл атқару мүмкіндігі болып отыр. Қазақстан үкіметі осы ұлттық байлықты игеруде ашықтықты қамтамасыз етіп, ел игілігіне пайдалануы аса қажет.
Mezgil.kz