Геосаяси кеңістікте жаңбырсыз-ақ найзағай ойнағандай аса маңызды жаңалық тарады: АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігі Ресеймен жасырын консультациялар өткізіп, Украинадағы соғысты тоқтатуға арналған 28 тармақтан тұратын кешенді жоспар жасап жатқаны белгілі болды.

(Сурет: chatgpt арқылы жасалды)

АҚШ-ТЫҢ ҚҰПИЯ ЖОСПАРЫ: 28 ТАРМАҚТАН ТҰРАТЫН КЕЛІСІМ

Axios таратқан ақпаратқа қарағанда, Вашингтон бұл процесті барынша құпия ұстап келген, алайда жоспардың ауқымы мен оған тартылған тұлғалар мәселенің маңыздылығын аңғартады.

Трамп әкімшілігі қазіргі кезде өзін-өзі сынақтан өткізіп жатқандай. Ақ үйдің айтуынша, президент Газа қақтығысын тоқтатуға арналған 20 тармақты жоспарының «сәттілігінен» кейін дәл осындай, бірақ ауқымы әлдеқайда кең құжатты Украинаға бейімдеп әзірлеуге кіріскен. Жаңа жоспар тек соғысты тоқтату емес, сонымен бірге Еуропаның қауіпсіздік архитектурасын қайта құруды көздейтін аса көлемді стратегиялық жобаға айналып барады.

Жоспарды жасау жұмысын Трамптың арнайы өкілі Стив Уиткофф басқарған. Ол қазан айының 24–26 аралығында Майамиде Ресей тарапынан бейресми келіссөздер жүргізуге өкілетті Кирилл Дмитриевпен бірнеше күн бойы жеке кездескен. Бұл – Вашингтон мен Мәскеудің тікелей сөйлесуі ғана емес, дипломатиядағы салмағы ауыр шешімдердің дайындалып жатқанын айғақтайтын белгі. Бұдан кейін Уиткофф дәл сол қаланың өзінде Украина Қауіпсіздік және қорғаныс кеңесінің хатшысы Рустем Умеровпен де кездескен. Яғни, соғыстың тағдырын шешетін ірі ойыншылар АҚШ территориясында үнсіз, бірақ өте мазмұнды диалог жүргізіп жатқандай көрінеді.

Axios жариялаған мәліметтерге қарағанда, жоспар 4 негізгі бағытты қамтиды:

1)Украинада бейбітшілікті орнату,

2)Киев пен Мәскеуге арналған қауіпсіздік кепілдіктері,

3)Еуропадағы жаңа қауіпсіздік жүйесін қалыптастыру,

4)АҚШ-тың Ресей әрі Украинамен болашақ қарым-қатынастарын қайта форматтау.

Ең күрделі, ең жанды жері — Украина территорияларының мәртебесі. Бұл мәселе құжатта қалай көрсетілетіні әзірге беймәлім. Axios бұл тармақтың әдейі жабық күйінде қалдырылғанын жазады. Демек, ең ауыр шешімдер әлі қабылданбаған немесе жария етуге келмейтін деңгейде.

КЕЛІСІМ: РЕСЕЙДІҢ ДЕГЕНІ БОЛА МА?

Кирилл Дмитриевтің Axios-қа айтқаны да көп нәрсеге ишара береді. Ол бұл жолы Ресейдің позициясы «шын мәнінде естіліп жатыр» деп оптимистік тонда сөйлеген. Кремльдің ақпараттық аппараты әдетте сақтықпен әрекет ететінін ескерсек, мұндай сөздердің айтылуы Мәскеудің бұл процеске айтарлықтай үміт артып отырғанын білдіреді. Дмитриев әсіресе «Еуропада ұзақ мерзімді қауіпсіздікті қамтамасыз етудің кең ауқымды мәселесі» талқыланып жатқанын атап өткен. Бұл – Ресей үшін аса маңызды сигнал. Өйткені Кремль Украинадағы соғысты тек екі ел арасындағы қақтығыс деп емес, Еуропадағы күш теңгерімін қайта бөлуге бағытталған тарихи шайқас ретінде қарастырып келеді.

АҚШ ЖОСПАРЫН УКРАИНА МЕН ЕУРОПА ҚОЛДАЙ МА?

Бірақ бұл жоспарды Украина мен оның еуропалық одақтастары қалай қабылдайды? Ақ үйдегі аты-жөні аталмаған шенеунік бұл құжат «әр түрлі тараптардың ұсыныстары бойынша бейімделетінін» айтады. Оның сөзінше, Вашингтон украиндар мен еуропалықтарды жоспарға тартып, олардың талаптарын ескере отырып жұмыс істейді. Дегенмен ол «екі жақ та прагматикалық болуы керек» деп ескерткен. Дәл осы сөз дипломатиялық тілде аса маңызды: АҚШ шынайылықты талап етіп отыр, ал «шынайылық» қазіргі жағдайда территориялық компромиссті де қамтуы мүмкін екені түсінікті.

ТРАМП: ПУТИННЕН КӨҢІЛІМ ҚАЛА БАСТАДЫ...

Бұл кезде Трамптың өзі де үнсіз қалған жоқ. Сауд Арабиясының тақ мұрагерімен кездесу кезінде ол Ресей–Украина соғысы туралы мүлдем күтпеген мәлімдеме жасады. Өзінің 8 соғысты тоқтатқанын айта келе: «Тағы бір соғысты тоқтататын боламын — Путинмен. Бұл ұзаққа созылып кетті, мен одан таңғалдым», - деді.

Трамптың бұл сөзі оның Украинадағы соғысты жеке саяси мұрасына айналдырып отырғанын көрсетеді. Ол бұл қақтығысты өзінің «келесі жеңісі» ретінде қарастырып, оны шешуді Трамп әкімшілігінің басты геосаяси миссиясына айналдыруы мүмкін.

Бірақ неге дәл қазір? Өйткені барлық тарап шаршады. Еуропа соғыстың экономикалық ауыртпалығынан әлсіреп отыр. Украинада майдандағы жағдай оңай емес. АҚШ-та ішкі саяси қысым күшейіп, Трамптың жоспарларын тездетуді талап етуде. Ал Ресей ұзақ соғысқа бейімделіп, экономикалық әрі әскери ресурстарын қайта құрып үлгерді. Осындай жағдайда жаңа, батыл дипломатиялық ұсыныстың пайда болуы заңды.

Соңғы жылдары әлемдік саясатта бұлайша үнсіз, бірақ аса салмақты процестер сирек болған. Вашингтон мен Мәскеудің тікелей және құпия келіссөздер жүргізуі — халықаралық жүйеде үлкен өзгерістер қарсаңында тұрғанның белгісі. Ал Трамптың өзі «тағы бір соғысты тоқтатамын» деп ашық мәлімдесе, бұл жоспардың тек бастамасы ғана екені түсінікті. Ең үлкен сұрақ – бұл 28 тармақ Украина мен Еуропаның мүддесін қаншалықты ескереді және соғыс тағдырын қалай өзгертеді?

Mezgil.kz